B.Sunda XII - Dongeng

DONGÉNG

Pengertian
• Carita anu porondok, bohong, loba unsur pamohalanana (rékayasa) upamana dina jalan caritana, pelakuna, atawa waktos kajadianana.
• Dongéng kaasup kana sastra Sunda buhun (heubeul) dan wangun lancaran (prosa).

Ciri-Ciri Dongeng
• Caritana porondok.
• Caritana loba unsur pamohalanana (rékayasa).
• Kaasup kana wangun lancaran (prosa).
• Nyaritakeun unsur sasakala (sajarah).

Unsur-Unsur Dongeng
Golongan Dongéng
FABÉL
• Fabél nyaéta carita dongéng anu ngagambarkeun kehirupan atawa paripolah sasatoan.
• Conto :
- Sakadang Peucang.
- Kuya jeung Monyét.
- Kidang jeung Ajag.
- Peucang Keuna Leugeut

FARABÉL
• Farabél nyaéta dongéng anu ngagambarkeun kahirupan jalma biasa tapi nngabogaan sipat-sipat anu teu sarua jeung jalma lumrah.
• Conto :
- Si Kabayan.
- Si Lamsijan.
- Lutung Kasarung.

SAGÉ
• Sagé nyaéta dongéng anu nyaritakeun peristiwa/jelema anu ngandung unsur sajarah.
• Conto :
- Prabu Siliwangi.
- Sunan Gunung Jati.

MITE
• Mite nyaéta dongéng anu nyaritakeun patalina atawa kapercayaan ka lelembur / hal-hal gaib. 

• Conto :
- Nyi Dewi Sri.
- Nyi Roro Kidul.
- Kuntilanak.

LEGENDA
• Legenda nyaéta dongéng anu nyaritakeun asal-usul hiji tempat atawa hiji kaayaan (kepercayaan,kebiasaan).
• Legenda = sasakala
• Conto :
- Sasakala Gunung Tangkuban Perahu.
- Sasakala Paré.

GAGAK JADI HIDEUNG
Kacaritakeun baheula dina hiji tempat aya oray naga keur nawu balong. Sungutna ngegel kana tangkal huni, buntutna dibrlitkeun kana pancuh tambakan beulah dieu. Awakna malang dina balong tea, tuluy diayunkeun goplak, goplak, goplak dipake nawu balong tea.
Teu kungsi lila balong teh saat laukna sing kocopok loba.
Jol datang gagak kadinya harita mah gagak teh buluna bodas ngeplak. Ujug-ujug corokcok weh laukna dipacokan nepi beak lauk nu baradagnamah.
Ku oray sanca katempoen gagak maling lauk, geuwat digenggereuhkeun, tapi gagak ngalah beuki ngahajakeun. Atuh oray ambek sebrut bae diudag gagak teh. Gagak teh hiber ku orang diobrot, gagak teh bingung da diberik wae sieunen katewak.
Kabeneran aya nu keur neleum, gebrus bae gagak teh asup ka jero pijanaan. Atuh ari muncul deui teh geus lestreng .
Barang jol oray sanca teh panglingeun, da jadi hideung lestereng. Pok weh oray sanca nanya, “mahlik hideung maneh nempo sakadang gagak teu bieu liwat kadieu?”
Gagak teh sorana digedekeun, ngomongna oge basa Betawi, da sieunen katara, “Engga, gaaaa!” Tah kitu sasakalana manuk gagak buluna hideung jeung sorana gaaa,gaaaak!